भ्रष्टाचारले विश्वभरका समाजहरूलाई लामो समयदेखि पीडित बनाएको छ, जसको जरा प्रायः कम ज्याला, अपर्याप्त सुविधा र उपभोग्य वस्तुहरूको उच्च लागत जस्ता अनगिन्ती सामाजिक(आर्थिक कारकहरूमा निहित छ। यसलाई मान्यता दिँदै आफ्ना नागरिकका आधारभूत आवश्यकताहरू पूरा गर्ने जिम्मेवारी सरकारले लिनु अनिवार्य हुन्छ। यसो गरेर उनीहरूले भ्रष्टाचारका मूल कारणहरूलाई सम्बोधन र समाधान गर्न सक्छन् र थप पारदर्शी र जवाफदेही शासन प्रणालीको लागि मार्ग प्रशस्त गर्न सक्छन्। जनताका अत्यावश्यक आवश्यकताहरू पूरा गर्न सरकारी हस्तक्षेपको महत्त्व र यसले भ्रष्टाचार उन्मूलनमा कसरी योगदान पुर्‍याउन सक्छ भनेर अध्ययन र अन्वेषणका आधारमा सरकारले चाल्नु पर्ने कदम र उपायहरु यश प्रकार छन

१. उचित पारिश्रमिक सुनिश्चित गर्नु – भ्रष्टाचार उन्मूलन गर्नको लागि महत्त्वपूर्ण कदम भनेको सबै कामदारहरूको लागि उचित र जीवनयापनयोग्य ज्याला सुनिश्चित गर्नु हो। कम पारिश्रमिकका कारण मजदुरहरूले आधारभूत आवश्यकताहरू पूरा गर्न संघर्ष गर्दा भ्रष्ट व्यवहारमा संलग्न हुने प्रलोभन झन् लोभलाग्दो हुन्छ। सरकारले सार्वजनिक र निजी दुवै क्षेत्रमा उचित क्षतिपूर्तिलाई प्रोत्साहन गर्ने उपायहरू कार्यान्वयन गर्दा न्यूनतम पारिश्रमिक कानूनको स्थापना र कार्यान्वयन गर्नुपर्छ।

२. पहुँचयोग्य शिक्षा प्रदान गर्ने – शिक्षाले भ्रष्टाचारमुक्त समाजलाई आकार दिन महत्त्वपूर्ण भूमिका खेल्छ। सरकारहरूले गुणस्तरीय शिक्षामा लगानी गर्नुपर्छ जुन सबैको पहुँचमा छ, नागरिकहरूलाई माथिल्लो सामाजिक गतिशीलताको लागि समान अवसरहरू सुनिश्चित गर्दै। शिक्षा प्रवर्द्धन गरेर, सरकारले आफ्ना नागरिकहरूलाई गरिबीबाट बच्न र नैतिक छनौटहरू गर्न आवश्यक सीप र ज्ञानको साथ सशक्त बनाउँछ।

३. स्वास्थ्य सेवा पूर्वाधारको विस्तार – स्वास्थ्य सेवामा अपर्याप्त पहुँचले गरिबीलाई बढाउँछ र प्रणाली भित्र भ्रष्टाचार बढाउन सक्छ। गुणस्तरीय स्वास्थ्य सेवा सबै नागरिकको पहुँचमा र सस्तो हुने सुनिश्चित गर्दै स्वास्थ्य सेवा पूर्वाधारको विकासलाई सरकारले प्राथमिकता दिनुपर्छ। यसले मानिसहरूलाई चिकित्सा ध्यान सुरक्षित गर्न घूसखोरी वा अवैध अभ्यासहरूको सहारा लिनबाट रोक्नेछ।

४. किफायती आवास सुनिश्चित गर्दै – बस्नको लागि सुरक्षित र किफायती ठाउँ कुनै पनि व्यक्तिको लागि आधारभूत आवश्यकता हो। सरकारहरूले प्रभावकारी नीतिहरू लागू गरेर सबै आय समूहहरूका लागि किफायती विकल्पहरू सुनिश्चित गर्ने आवासीय असमानताहरूलाई सम्बोधन गर्नुपर्छ। यसले आवास क्षेत्रमा हुने भ्रष्टाचारलाई कम मात्र गर्दैन तर एक स्थिर र मेलमिलापपूर्ण समाजलाई पनि प्रवर्द्धन गर्दछ।

५. सामाजिक कल्याण कार्यक्रमहरू बढाउँदै – एक बलियो सामाजिक कल्याण प्रणालीले कमजोर जनसंख्यालाई सहयोग गर्न र भ्रष्टाचारको सम्भावना कम गर्न महत्त्वपूर्ण भूमिका खेल्छ। सरकारहरूले आवश्यक परेकाहरूलाई आर्थिक सहयोग, स्वास्थ्य सेवा सुविधाहरू र आधारभूत आवश्यकताहरू प्रदान गर्ने व्यापक कल्याणकारी कार्यक्रमहरू लागू गर्नमा ध्यान केन्द्रित गर्नुपर्छ। यस दृष्टिकोणले सामाजिक समानतालाई बढावा दिन्छ र सामाजिक(आर्थिक असमानताहरूलाई सम्बोधन गरेर भ्रष्टाचारलाई कम गर्छ।

६. दिगो कृषिको विकास – स्कुनै पनि समाजमा खाद्य सुरक्षा सर्वोपरि हुन्छ, किनकि भोक र कुपोषणले निराशा र भ्रष्ट अभ्यासहरूलाई बढावा दिन सक्छ। सरकारले दिगो कृषि प्रणालीको विकास, अनुदान, कृषि शिक्षा र बजारमा पहुँचका माध्यमबाट किसानहरूलाई सहयोग गर्ने कुरालाई प्राथमिकता दिनुपर्छ। खाद्य सुरक्षा सुनिश्चित गरेर सरकारले खाद्य उत्पादन र वितरण शृङ्खलामा हुने भ्रष्टाचारको प्रोत्साहनलाई कम गर्न सक्छ।

७. पारदर्शी शासन प्रवर्द्धन – आधारभूत आवश्यकताहरू प्रभावकारी रूपमा पूरा गर्न, सरकारले आफ्नै सञ्चालनमा पारदर्शिता र जवाफदेहिताको लागि पनि प्रतिबद्ध हुनुपर्छ। बलियो संस्थाको स्थापना, भ्रष्टाचार विरोधी कानूनको कार्यान्वयन र सार्वजनिक खर्च र खरिद प्रक्रियामा पारदर्शिता प्रवर्द्धनले भ्रष्ट व्यवहारलाई निरुत्साहित गर्न र सरकारका पहलहरूप्रति जनताको विश्वासलाई प्रोत्साहित गर्नेछ।

८. नागरिक सहभागिता र संलग्नता – सरकारले निर्णय प्रक्रियामा नागरिकहरूलाई सक्रिय रूपमा संलग्न गराउनुपर्छ र नीति तथा कार्यक्रम कार्यान्वयनमा सक्रिय रूपमा उनीहरूको प्रतिक्रिया खोज्नुपर्छ। नागरिकको सहभागिता सुनिश्चित गरेर, सरकारले सेवा प्रवाहमा भएको कमीलाई पहिचान गर्न र सम्बोधन गर्न सक्छ, भ्रष्टाचारको सम्भावनालाई कम गर्छ।

सरकारहरूले आफ्ना नागरिकका आधारभूत आवश्यकताहरू पूरा गर्ने जिम्मेवारी बुझ्नुपर्छ। उचित पारिश्रमिक, पहुँचयोग्य शिक्षा, किफायती आवास, स्वास्थ्य सेवा, सामाजिक कल्याण, दिगो कृषि र पारदर्शी शासनमा केन्द्रित भएर सरकारहरूले भ्रष्टाचार उन्मूलन, सबैका लागि समतामूलक र समृद्ध समाज निर्माण गर्ने दिशामा नेतृत्व गर्न सक्छ ।